Biblioteka poleca: książki

Powieść nominowana do Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus

Narrator, jednocześnie główna postać utworu, snajper, reprezentant świata chrześcijańskiego, kieruje strzelbę w stronę swego celu – muzułmanki, która ze swego punktu obserwacyjnego celuje z broni w jego stronę. Każde z nich może strzelić w ciągu sekundy, żadne nie wykonuje decydującego ruchu.
Doruntina – jak nazywa swoją przeciwniczkę narrator, nawiązując do bałkańskiej legendy o miłości, która przezwycięża śmierć – staje się niemą słuchaczką opowieści o dzieciństwie i dojrzewaniu bohatera, jego studiach literackich, wątek ostatnich wojen domowych toczonych na Bałkanach przeplata się z osobistymi doświadczeniami i przeżyciami autora. Liczne nawiązania do bohaterów dzieł literatury światowej sprawiają, że przeszłość miesza się z teraźniejszością, fikcja z rzeczywistością.

Konflikty zbrojne są tu tylko pretekstem do poszukiwania odpowiedzi na pytania najistotniejsze, dotyczące natury człowieczeństwa. Otrzymujemy uniwersalną opowieść o życiu i śmierci, miłości i nienawiści, bezsensie wojny, wewnętrznych konfliktach i absurdalności ludzkiej egzystencji.

Powieść uznana została przez krytyków mianem arcydzieła macedońskiej, a zarazem europejskiej i światowej literatury

Blaže Minevski
Macedoński prozaik i dramaturg, urodził się w 1961 roku w Gevgeliji, ukończył dziennikarstwo na Uniwersytecie w Skopje. Autor powieści, opowiadań i dramatów. Jego tłumaczona na wiele języków powieść Celownik otrzymała tytuł „powieści roku” dziennika „Utrinski Vesnik”, prestiżową nagrodę „Stale Popov” – przyznawaną przez Stowarzyszenie Pisarzy Macedonii dla najlepszej prozy, oraz nagrodę Miasta Skopje – „13 Listopada”. Potwierdzeniem popularności Blaže Minevskiego są kolejne macedońskie wznowienia powieści Celownik oraz nagroda dla „najczęściej czytanego autora”, którą na podstawie ilości wypożyczeń utworów pisarzy macedońskich we wszystkich bibliotekach publicznych w kraju przyznaje Narodowa i Uniwersytecka Biblioteka im. Św. Klimenta Ochrydzkiego w Skopje.

Utwory Blaže Minevskiego wydawane są w przekładach na inne języki. Powieść Celownik ukazała się w języku angielskim, armeńskim, serbskim, słoweńskim, arabskim, chińskim i włoskim. Tłumaczenia na język serbski doczekała się jego powieść Ja, Tito i Myszka Miki, a na język bułgarski – powieści Powinniśmy zrobić zdjęcie, zanim zaczęliśmy się nienawidzić i Wyznania pewnego wilczomlecza.

“Celownik” jest pierwszą powieścią autora wydaną w Polsce.

„Narrator, jednocześnie główna postać utworu, snajper, reprezentant świata chrześcijańskiego kieruje strzelbę w stronę swego celu – muzułmanki, która ze swego punktu obserwacyjnego celuje z broni w jego stronę. Celownik to nie tylko przyrząd optyczny, w jaki zaopatrzona jest broń obojga snajperów, celownik to też punkt odniesienia i pretekst do poszukiwania odpowiedzi na wiele pytań dotyczących ludzkich losów i egzystencji człowieka. Narrator snuje przeplatające się wątki związane z ostatnimi wojnami (niekoniecznie na Bałkanach, co zdają się sugerować macedońscy krytycy utworu), historią dzieciństwa i dojrzewania, dramatem postaci zaczerpniętych z literatury oraz jego studiami literackimi w stanie Iowa. Całość spajają powroty do spojrzenia na cel, na Doruntinę. W ten sposób stopniowo wyłania się pełny obraz nie tylko konfliktu zbrojnego, ale też ludzkich postaw wobec odwiecznych tematów ludzkości, jakimi pozostają kwestie miłości i nienawiści, życia i śmierci, sensu czy bezsensu wojny. Liczne nawiązania do bohaterów z dzieł literatury światowej (Lwa Tołstoja czy Gustawa Flauberta) wplatają się w proces poszukiwania odpowiedzi na pytania, czym jest rzeczywistość, w jaki sposób należałby się do niej odnosić. Ta bowiem może wydawać się niewiarygodna i prowadzi do rozdźwięku pomiędzy faktycznym a wyobrażonym, prawdą a fikcją czy kreowaniem rzeczywistości”.

prof. Lilla Moroz-Grzelak, literaturoznawca, kulturoznawca, profesor w Instytucie Slawistyki PAN

Celownik to doskonała proza oraz mistrzowskie świadectwo dojrzałości nowej powieści macedońskiej
Danilo Kocevski, pisarz i krytyk literacki

„Powieść Celownik Blaže Minevskiego to właściwie zamach stanu w Macedońskiej Republice Literackiej wywołany miłosną bronią palną, jako kluczowym tematem literatury światowej”.
Jordan Plevneš, dramatopisarz

„Powieść Celownik to arcydzieło doskonałego stylisty. To powieść o najwyższych walorach artystycznych – wielkiego formatu europejskiego, powieść, którą odbiera się podczas jednego impulsu, jak światło. To dzieło doskonałego mistrza słów, bezsprzecznie niezwykle obdarzonego talentem i tym, co z braku lepszego określenia, nadal nazywamy rzemiosłem. Te dwie cechy połączone ze sobą razem tworzą postmodernistyczną magię”.

prof. dr hab. Venko Andonovski, profesor uniwersytecki i pisarz

„Piękna historia w powieści Celownik w swojej fikcyjnej/ literackiej rzeczywistości trwa zaledwie jedną sekundę, tyle samo, ile potrzebuje pocisk, by trafić do celu, w którego kierunku został wystrzelony! I te wszystkie gęsto napisane strony, jak Ulisses Joyce’a, nie zajmują się niczym innym, prócz tej tragicznej chwili, która łączy pociągnięcie spustu (tutaj) oraz trafienie kuli (tam). Kuriozalność tego czynu dodatkowo została podkreślona przez jego personalizację: narrator to bezimienny chrześcijanin o groteskowym przezwisku, a słuchaczką jest Doruntina, muzułmanka, która swoje imię otrzymała po bohaterce cudnej bałkańskiej ballady z XII wieku!”

Prof. dr hab. Jelena Lužina, teatrolog